Waar "The Perfect Slum" over gaat...

Geen architect zal ooit een sloppenwijk ontwerpen. Dat hoeft ook niet. Mensen ontwerpen en bouwen er zelf hun huis en hebben daar geen architect voor nodig. Alle keuzes voor wat nodig is, wat praktisch is, wat mooi is, wat haalbaar is en wat nou echt verstandig is worden daarbij gemaakt zoals dat door iedereen in de wereld wordt gedaan: met gezond verstand. De manier van bouwen in een sloppenwijk is daar zondermeer de verstandigste manier van bouwen.

Zorgvuldiger geformuleerd: de manier van bouwen onder de omstandigheden van een sloppenwijk is de verstandigste manier om te bouwen in een sloppenwijk.
Zoals elk gebouw zijn ook de huizen in een sloppenwijk een afspiegeling van de omstandigheden waaronder die huizen worden gemaakt en gebruikt. Klimaat is een duidelijk herkenbare omstandigheid en aan de vorm van het dak kunnen we herkennen in wat voor klimaat een huis staat. Tastbare omstandigheden zijn bijvoorbeeld beschikbare ruimte, beschikbaar bouwmateriaal, bevolkingsdichtheid en klimaat. Daarnaast zijn er de niet-tastbare omstandigheden zoals economisch perspectief, formaliteiten, eigendomsrechten en machtsverhoudingen.

We kunnen al deze omstandigheden terugvinden in de manier van bouwen. Als er verstandig wordt gebouwd is er een logisch verband tussen bouwwijze en omstandigheden. Dit verband heeft een groot voordeel als we ergens komen waar we nog nooit zijn geweest. We kunnen immers aan de bouwwijze zien wat de omstandigheden zijn. Het lezen van de omgeving is een oerinstinct. Waar ter wereld we ook zijn, we zullen altijd op grond van wat we zien een reconstructie maken van de omstandigheden.

Als we met een westerse blik kijken naar een huis waarvan het dak waterdicht gemaakt is met een blauw bouwzeiltje, kunnen we concluderen dat er geen geld wordt uitgegeven aan een duur dak. Het geld is er kennelijk niet en dus is het economisch perspectief van de bewoners niet best. De bewoners lijden natuurlijk armoede. De gereconstrueerde omstandigheid armoede komt voort uit het in de westerse wereld bekende verband dat alleen arme mensen onder een gammel dak wonen.

Maar misschien is de conclusie armoede wel helemaal verkeerd. Kan het verstandig zijn om geen stevig waterdicht dak te maken terwijl je geen armoede lijdt? Jazeker, in een sloppenwijk is dat vaak heel verstandig. In Mumbai is de weersverwachting zeer betrouwbaar. Tijdens de moesson regent het drie maanden aan een stuk. Daarna is het negen maanden droog. En zo gaat het sinds mensenheugenis. Driekwart van de tijd en in vaste periodes valt er zeker geen regen. Deze zekerheid is onwaarschijnlijk groot, zeker als we die vergelijken met de zekerheid van het bestaan van een huis in een sloppenwijk. Er is een aanzienlijk risico dat het huis binnen afzienbare tijd wordt gesloopt. Het huis is namelijk niet legaal en het is heel verstandig om geen duur dak te maken op een illegaal huis. Een blauw bouwzeiltje voor een paar maanden per jaar is een veel verstandiger investering. De conclusie vanuit het westerse perspectief dat de bewoners van een huis met een gammel dak en een blauw bouwzeiltje in armoede leven is dus niet per se de juiste. Veel bewoners hebben er wel degelijk het geld voor om hun huis te verbeteren en zouden het dolgraag willen doen, maar zeg nou zelf…
Zou u:
Een huis voor uzelf willen bouwen… als er een kans is dat morgen de bulldozer komt?
Een verdieping op uw huis gaan bouwen… als er een kans is dat morgen de bulldozer komt?
Samen met buren riolering in de straat aanleggen… als er een kans is dat morgen de bulldozer komt?
Samen met buren de straat gaan plaveien… als er een kans is dat morgen de bulldozer komt?

Het inzicht dat er in een sloppenwijk op een heel verstandige manier gebouwd wordt en de overtuiging dat het niet gerechtvaardigd is het fenomeen sloppenwijk af te doen als pure armoede, vormen de prikkelende aanleiding voor het project The Perfect Slum.

Door bewoners van Dharavi te laten vertellen over hun huizen wordt zichtbaar hoe de omstandigheden aanleiding geven tot verrassende prioriteiten in de architectuur. Aan de hand van hun verhaal wordt duidelijk dat bouwen en wonen in een sloppenwijk een grote prestatie is.